بررسی تأثیر اقتصاد پنهان بر مالیات تورمی در ایران

اثرپذیری سیاست های مالی و پولی از متغیرهای ساختاری، دارای اثرات جانبی فراوانی است که بررسی آن ها دارای اهمیت می باشد. همان طور که می دانیم، منبع اصلی درآمدهای دولت، درآمد ناشی از مالیات است، اما در کشورهای در حال توسعه به دلیل موانع مالیاتی موجود، کسری بودجه عمدتاً از طریق استقراض از بانک مرکزی تأمین مالی شده و منجر به ایجاد مالیات تورمی می گردد. در این بین «اقتصاد پنهان»، مقوله ایست که اثر قابل توجهی بر حجم مالیات و مالیات تورمی دارد زیرا اقتصاد پنهان با ایجاد یک ارزش افزوده ی محاسبه نشده، سبب می شود که آمار حساب های ملی کم تر از مقدار واقعی شود. در این حالت، ظرفیت های مالیاتی قابل تشخیص نمی باشد، بنابراین درآمدهای مالیاتی کاهش می یابد و منجر به افزایش کسری بودجه خواهد شد. به طور کلی داشتن اطلاعات از اندازه و ابعاد اقتصاد غیر رسمی اهمیت فراوانی از جنبه ی شکاف مالیاتی، فرار مالیاتی، اثربخشی سیاست های پولی و مالی، رشد اقتصادی و توزیع درآمد دارد به طوری که توجه مقامات اقتصادی را در سطح بین الملل به خود معطوف نموده است. در این پژوهش به بررسی عوامل تأثیرگذار بر مالیات تورمی به خصوص اقتصاد پنهان در ایران پرداخته شده است. جهت تخمین حجم اقتصاد پنهان در ایران از شاخص مارکوجی ارکولانی (2000) استفاده شده است. این شاخص و عوامل دیگر در مدل مالیات تورمی، با استفاده از نرم افزار eviews، به روش ols ، طی سال های 87-1357 برای ایران مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد، مالیات تورمی با ارزش افزوده بخش صنعت رابطه ی مثبت، با ارزش افزوده بخش نفت رابطه ی منفی، با ارزش افزوده بخش کشاورزی رابطه ی مثبت، با ضریب جینی رابطه ی مثبت و در نهایت با شاخص اقتصاد پنهان رابطه منفی دارد. بنابراین، رابطه منفی میان مالیات تورمی و شاخص اقتصاد پنهان، شاخص معرفی شده توسط ارکولانی برای اقتصاد پنهان را در ایران مورد تأیید قرار می دهد.